Żywienie w osteoporozie
Osteoporoza – zrzeszotnienie kości – jest chorobą układową kości i cechuje się zmniejszeniem masy kostnej z zachowaniem prawidłowego stosunku składników mineralnych do macierzy kostnej oraz ścieńczeniem i malejącą liczba beleczek kostnych, co prowadzi do zwiększonej podatności na złamania.
Prawidłowe żywienie jest nieodłącznym elementem postępowania profilaktycznego oraz terapii zaawansowanej osteoporozy. Zapobieganie wiąże się z koniecznością przyjmowania witaminy D3, soli wapnia, magnezu, fosforu. Dotyczy to zwłaszcza zespołu złego wchłaniania i trawienia, etapu szybkiego wzrostu, ciąży, okresu karmienia, czasu unieruchomienia w przewlekłych ciężkich chorobach, a także czasu stosowania ograniczeń dietetycznych, narzucanych przez diety odchudzające, dietę przeciwmiażdżycową, wegetarianizm czy żywienie pozajelitowe.
Wapń – niedostateczna ilość wapnia w pożywieniu często stanowi czynnik wywołujący osteoporozę. Jego ilość jest szczególnie ważna u kobiet w okresie menopauzy, kiedy zmniejszone wytwarzanie estrogenów przyspiesza proces utraty masy kostnej. Niedostateczne spożycie pokarmów zawierających wapń w okresie wzrostu młodych osób może ograniczyć prawidłowy rozwój kości i w przyszłości stanowić czynnik ujawnienia się cech osteoporozy. U osób dorosłych niedostateczne spożycie wapnia przyspiesza utratę masy kostnej, natomiast wzrost spożycia wapnia powoduje spowolnienie tempa tego procesu. Niedostateczna zawartość wapnia w układzie kostnym może być wynikiem małego spożycia jak i ograniczonej biodostępności tego pierwiastka. W osteoporozie wchłanianie jelitowe wapnia jest zakłócone, co powoduje, że zapotrzebowanie dodatkowo wzrasta.
Wapń zawarty jest głównie w mleku i produktach mlecznych oraz niektórych przetworach rybnych; np. porcję 300 mg wapnia dostarczają:
- szklanka mleka
- 2 kubki twarożku ok. 400 g
- 200 ml niskotłuszczowego jogurtu
- 100 g sardynek
- 150 g łososia
Inne pokarmy, poza produktami mlecznymi, z wyjątkiem warzyw liściastych np. kapusta zawierają mniejsze ilości wapnia. Warto zapamiętać, że wapń w warzywach występuje w formie nierozpuszczalnych soli co ogranicza jego wchłanianie i dostępność. Zastosowanie produktów mlecznych może być utrudnione u osób z nietolerancją laktozy, u których spożycie mleka powoduje wzdęcia, odbijania, biegunki. W takim przypadku celowe jest spożywanie produktów mlecznych fermentowanych w małych ilościach, ale częściej. Stosowanie preparatów wapniowych powinno być ściśle zalecane i kontrolowane przez lekarza. Suplementacja wapniem łączy się często z występowaniem zaparć, a po dłuższym czasie może prowadzić do gromadzenia się złogów w drogach moczowych, nasilenia objawów nadkwaśności, nadmiernego stężenia wapnia w surowicy i nadmiernego uwalniania wapnia w moczu.
Magnez – pierwiastek ten występuje w wielu pokarmach wchodzących w skład codziennego pożywienia. Źródłem magnezu są warzywa liściowe, mięso, podroby i dodatkowe zażywanie preparatów magnezu zazwyczaj nie jest konieczne.
Witamina D3 – jest niezbędna do mineralizacji kości. Od tej witaminy zależy wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym, jak i aktywność osteoblastów. Witaminę tę powinno się szczególnie zalecać osobom z zespołem zaburzeń wchłaniania i trawienia. Jest jednak przeciwwskazana u osób z kamicą nerkową. Suplementacja powinna odbywać się na zlecenie i pod ścisłą kontrolą lekarza. Uważa się też, że osoby, które regularnie poddają się nasłonecznieniu ok. 20 minut dziennie, bez stosowania filtrów ochronnych, dodatkowej podaży tej witaminy nie potrzebują.
Produkty, zalecane by przeciwdziałać osteoporozie
- mleko i jego przetwory, fermentowane napoje mleczne, serwatka
- owoce, rośliny strączkowe, warzywa, szczególnie kapustne: kapusta, brokuły, brukselka, jarmuż
- ryby morskie jedzone ze szkieletem jak sardynki, szprotki
- tłuste ryby morskie i jaja
- orzechy, migdały, nasiona sezamu, maku i słonecznika
- kasza gryczana i jaglana
- produkty zbożowe
- oliwa, olej lniany i rzepakowy,
- wzbogacane witaminami margaryny śniadaniowe
Jadłospis w osteoporozie
ŚNIADANIE: Musli z orzechami i żurawiną (50g), mleko 1,5% (300ml), 100g owoców (borówek, malin), herbata owocowa bez cukru.
II ŚNIADANIE: Pieczywo mieszane (80g), masło (8g), pasta z twarogu (80g) i szprotki wędzonej (50g) szczypiorek i zielona pietruszka (10g), świeży sok pomarańczowy (200ml).
OBIAD: Zupa z brokułów zabielana jogurtem naturalnym (300ml), bitki wołowe (ok. 120g) duszone z włoszczyzną (50g) z kaszą gryczaną gotowaną (ok. 100g), surówka z marchewki i jabłka (130g) z olejem słonecznikowym (10g), herbata owocowa bez cukru.
PODWIECZOREK: Drożdżówka z makiem (100g), maślanka lub serwatka (250ml).
KOLACJA: Łosoś pieczony w pergaminie (ok. 100g) z cytryną (20g) i koperkiem (10g), kalafior i marchewka (150g) gotowane w parze, herbata owocowa bez cukru.
PRZED SNEM: Kubek mocnego naturalnego kakao na mleku (250ml) bez cukru.